Ecrimisil (Haksız İşgal) Tazminatı Davası

1. Ecrimisil (Haksız İşgal) Tazminatı Nedir?

Ecrimisil diğer bir ifadeyle haksız işgal tazminatı kavramı hukukumuzda açıkça düzenlenmemiştir. Ecrimisil tazminatının kapsam ve sınırları yargıtay içtihatlarıyla belirlenmiştir. Buna göre ecrimisil tazminatı; bir taşınır veya taşınmaz mala ilişkin hak sahibinin rızası ve geçerli bir hukuki neden olmaksızın malın üçüncü kişi tarafından kullanılması sonucunda hak sahibinin bu yüzden elde edemediği yararların karşılığıdır. Başka bir anlatımla ecrimisil; bir malı kullanma yetkisi olmamasına rağmen bu malı kullanan veya faydalanan kişiden belli şartlar altında hak sahibi tarafından talep edilebilecek bedeldir. Özetle ecrimisil; kötüniyetli haksız zilyedin işgale konu şeyi kullanması sonucunda ortaya çıkan bir tazminat türüdür. Ecrimisil veya haksız işgal tazminatı 4271 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 995. maddesinde yer alan düzenlemeye yaklaşmakla beraber bazı farklarla bu düzenlemeden ayrılmaktadır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/1245 E., 2021/1241 K. 14.10.2021 Tarihli Kararı;

"Ecrimisil, diğer bir deyişle haksız işgal tazminatı, zilyet olmayan malikin, malik olmayan kötüniyetli zilyetten isteyebileceği bir tazminat olup, 08.03.1950 tarih 22/4 sayılı İnançları Birleştirme Kararında; fuzuli işgalin tarafların karşılıklı birbirine uygun iradeleri ile kurduğu kira sözleşmesine benzetilemeyeceği, niteliği itibarı ile haksız bir eylem sayılması gerektiği, haksız işgal nedeniyle oluşan zararın tazmin edilmesi gerekeceği vurgulanmıştır. Ecrimisil, haksız işgal nedeniyle tazminat olarak nitelendirilen özel bir zarar giderim biçimi olması nedeniyle, en azı kira geliri karşılığı zarardır. Bu nedenle, haksız işgalden doğan normal kullanma sonucu eskime şeklinde oluşan olumlu zarar ile kullanmadan kaynaklanan olumlu zarar ile malik ya da zilyedin yoksun kaldığı fayda (olumsuz zarar) ecrimisilin kapsamını belirler. Haksız işgal, haksız eylem niteliğindedir."

şeklindeki kararı ile ecrimisil tazminatı tanımlanmış ve kapsamını belirlemiştir.

2. Ecrimisil (Haksız İşgal) Tazminatının Şartları

Yukarıda tanımladığımız ecrimisil tazminatının talep edilebilmesi için birtakım şartların bulunması gerekmektedir;

2.1. Haksiz Bir İşgalin Olması

Haksız işgal, bir kimsenin bir kısmı veya tamamı kendisine ait bulunmayan bir eşyayı geçerli bir hukuki ilişki olmaksızın ele geçirerek kullanması veya bu eşyadan yararlanmasıdır. Görüldüğü üzere haksız işgalin iki temel unsuru bulunmaktadır; işgale konu malı ele geçirmenin hukuka aykırı olması ve eşya üzerinde fiili hakimiyet kurulmasıdır. Eğer işgal hukuki bir nedene dayanıyorsa bu durumda haksız işgal söz konusu olamayacaktır. Örneğin; taraflar arasında kira sözleşmesinin bulunduğu bir durumda haksız işgalde söz konusu olamayacaktır.

Haksız işgalde hak sahibi baştan hiç rıza göstermemiş olabileceği gibi daha sonradan verilmiş rıza sona erebilir ya da hak sahibi rızasını geri alabilir. Örneğin; taraflar arasında mevcut kira sözleşmesinin mahkeme kararı ile feshedilmiş ve kiracının tahliyesine karar verilmiş ise bu halde kiracı karar tarihi itibariyle haksız işgalci olacaktır. Bununla beraber haksız işgalcinin kusurlu olmasının gerekmediğini de belirtelim.

2.2. Haksız İşgalcinin Kötü Niyetli Olması

Ecrimisil talep edilebilmesi için bir diğer şart geçerli bir hukuki neden olmaksızın malın kullanılan kişinin kötü niyetli olmasıdır. Haksız işgalcinin ecrimisil sorumluluğu ancak kötü niyetli olması halinde mümkündür. Haksız işgalcinin iyi niyetli kabul edilebilmesi için malı haksız olarak kullandığını bilmemesi veya bilebilecek durumda olmaması gerekir. Eğer haksız işgalci malı haksız olarak kullandığını biliyor veya bilebilecek durumda ise kötü niyetli kabul edilecektir. Haksız işgal süresince iyi niyetli haksız zilyedin kötü niyetli haksız zilyet durumuna gelmesi mümkündür. Örneğin; malın kullanımı konusunda mal sahibi tarafından verilmiş bir muvafakatin daha sonradan geri alınması halinde durum böyledir.

Nitekim, Yargıtay 14. Hukuk Dairesinin 2015/17390 E., 2019/9920 K., 30.11.2016 Tarihli Kararı;

“Dava ecrimisil isteğine ilişkindir... Bilindiği üzere; ecrimisil, kötüniyetli zilyedin geri vermekle yükümlü olduğu bir şeyi, haksız olarak alıkoyması nedeniyle hak sahibine ödemek zorunda kaldığı bir tür haksız fiil tazminatıdır. Somut olayda; tüm dosya kapsamından davalının çekişmeli taşınmazı uzun süreden beri kullandığı, davacının bu kullanıma ses çıkarmadığı ve davalının kullanımının muvafakata dayalı olup, dava açmakla muvafakatin geri alındığı, davalının kötü niyetli zilyedin ödemekle zorunlu olduğu ecrimisilden sorumlu tutulmayacağı açıktır. “

şeklindeki kararı ile zilyedin ancak kötü niyetli olduğu döneme ilişkin ecrimisilden sorumlu tutulacağını karara bağlamıştır. Yargıtay içtihatları uyarınca dava açılması, ihtarnamenin tebliği, davanın ihbarı hallerinde zilyedin iyi niyetinin sona ererek kötü niyetli zilyede dönüşeceğini karara bağlamıştır.

2.3. Haksız İşgalin Nedeniyle Hak Sahibi Zarara Uğraması

Yukarıda ecrimisil sorumluluğunun doğabilmesi için haksız işgalin mevcut olması ve bu haksız işgale kötü niyetli haksız zilyedin yol açması gerektiğini belirttik. Bununla beraber ecrimisil talep edilebilmesi için hak sahibinin bir zarara uğraması gerekmektedir. Ecrimisil taleplerinde zarar kavramı geniş yorumlanmaktadır. Buna göre hak sahibinin yoksun kaldığı kar kaybı, haksız kullanımın neden olduğu olağan eskime, kullanımdan doğan zarar ecrimisil talebi bakımından zarar olarak değerlendirilecektir. Bu düşünceye katılmamakla beraber zararın söz konusu olabilmesi için Yargıtay asıl hak sahibinin doğrudan bir zarara uğramasını veya haksız işgale konu yeri kullanma ve semerelerinden yararlanma niyetinin olmasını aramaktadır. Ancak aksi yönde kararlar da mevcuttur. Sonuç itibariyle kiraya verilmesi mümkün bir şeyin haksız işgale konu olması halinde mahrum kalınan kira kaybı zarar olarak kabul edilecektir.

3. Birlikte Mülkiyet Halinde Ecrimisil

Haksız işgale konu mal üzerinde paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyeti söz konusu olabilir. Böyle bir durumda haksız işgale konu şey birden çok kişinin mülkiyetindedir. Haksız işgal üçüncü bir kişi tarafından gerçekleştirilebileceği gibi hak sahiplerinden biri yani maliklerden biri tarafından da gerçekleştirilebilir. Birlikte mülkiyet hallerinde ecrimisil talep edilebilmesi için bazı özel şartlar aranır.

3.1. Haksız İşgalin Üçüncü Bir Kişi Tarafından Gerçekleştirilmesi

Taşınmaz üzerinde paylı ya da elbirliği mülkiyeti söz konusu ise bu durumda maliklerden her biri haksız işgalin önlenmesini talep edebilir. Ecrimisil tazminatı talebinde ise durum farklıdır. Ecrimisil bölünebilen nitelikte bir talep olduğundan paylı mülkiyet halinde paydaşlardan her biri yalnızca kendi payı yönünden ecrimisil talep edebilir. Dolayısıyla paydaşların taşınmazın tamamına ilişkin ecrimisil talep etmeleri mümkün değildir.

Elbirliği mülkiyetinde ise yalnızca ortaklardan biri ya da birkaçının ecrimisil dava açmaları mümkün değildir. Böyle bir durumda ecrimisil davasının açılabilmesi için tüm ortaklar birlikte hareket etmelidirler.

3.2. Haksız İşgalin Paydaş ya da Ortaklardan Biri Tarafından Gerçekleştirilmesi

Haksız işgalin paydaş veya ortaklardan biri tarafından gerçekleştiriliyor olması halinde ecrimisil talep edilebilmesi için yukarıdaki şartlara ek olarak "intifadan men" şartı aranacaktır. İntifadan men; bir paydaş veya ortağın hakkından fazlasını işgal etmesi halinde diğer paydaş ya da ortağın bu kullanıma itiraz etmesidir. İntifadan men bir dava şartı olması nedeniyle mahkemece kendiliğinden araştırılacaktır. Örneğin; miras ortaklığına konu bir taşınmazı mirasçılardan biri kullanıyorsa diğer mirasçıların ecrimisil talep edebilmesi bu kullanıma itiraz etmesi sonrasında mümkündür.

Hal böyle olmasına rağmen paydaşlar ya da ortaklar arasında intifadan men şartının aranmadığı özel durumlarda söz konusudur. Bu istisnalar şu şekildedir;

• Haksız işgale konu malın doğal veya hukuki semere getirmesi halinde paydaş ya da ortağın ecrimisil talep edebilmesi için intifadan men şartı aranmayacaktır. Örneğin; paydaşlardan ya da ortaklardan biri tarafından taşınmazın 3. kişiye kira verilmesi halinde intifadan men şartı aranmaz.

• Paydaş ya da ortaklar ortalığa konu malın kullanılması ile ilgili aralarında taksim ya da fiili kullanım anlaşması yapmışlarsa bu anlaşmaya aykırı davranılması halinde intifadan men şartı aranmadan ecrimisil talep edilebilecektir.

• Ecrimisil talebinden önce diğer paydaş ya da ortaklar aleyhinde hukuki işlem yapılması halinde intifadan men şartı aranmayacaktır. Örneğin; ecrimisil talebinde bulunan paydaş ya da ortağın daha önceden el atmanın önlenmesi (müdahalenin meni), ortaklığın giderilmesi vb. hukuki işlemler gerçekleştirilmişse intifadan men şartı aranmayacaktır.

• Hazine ve vakıflar gibi bazı kamu kurumlarının birlikte mülkiyetine konu taşınmazlar açısından birbirlerinden ecrimisil talep edebilmeleri için intifadan men şartı aranmaz.

4. Ecrimisil (Haksız İşgal) Tazminatı Davasında Usul

Ecrimisil talebi, haksız işgalin önlenmesi (müdahalenin men'i) ya da muvazaa nedeniyle tapu iptal ve tescil talebiyle birlikte ileri sürülebileceği gibi söz konusu davalardan bağımsız olarak da açılabilir. Ecrimisil davasında dava konusu yerin emsallerine ilişkin kira sözleşmeleri elde edilecek, keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda kira bedeli tespit edilecektir. Uygulamada ecrimisil tazminatın belirlenmesinde dava konusu yerden elde edilebilecek kira bedeli dikkate alınmaktadır.

5. Ecrimisil (Haksız İşgal) Tazminatı Talebinde Görevli ve Yetkili Mahkeme

Ecrimisil talebine ilişkin davada görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise genel yetki kuralı uyarınca davalının yerleşim yeri mahkemesidir. Bununla beraber Yargıtay'ın ecrimisilin haksız fiilden kaynaklandığı şeklinde görüşü uyarınca salt ecrimisil taleplerinde haksız fiilin meydana geldiği, zararın meydana geldiği veya gelme ihtimalinin olduğu, zarar görenin yerleşim yeri yer mahkemelerini de yetkili mahkeme olarak kabul etmektedir.

6. Ecrimisil (Haksız İşgal) Tazminatı Talebinde Zamanaşımı

Ecrimisil (Haksız İşgal) tazminatı talebi 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Ecrimisil talebinin bu süre içerisinde ileri sürülmemesi halinde zamanaşımı defi ileri sürülebilecek ve bu halde dava reddedilecektir. Dolayısıyla ecrimisil talebi geriye dönük en fazla 5 yıl için talep edilebilir.

Ecrimisil nedir? Ecrimisil tazminatı nedir? ecrimisil davası avukatı, haksız işgal, kira bedeli davası, miras malı ecrimisil talebi, elbirliği mülkiyeti ecrimisil, paylı mülkiyet ecrimisil, ecrimisil kapsamı, kadıköy ecrimisil avukatı, bağdat caddesi avukat, istanbul avukat, en iyi avukat, tazminat avukatı,