Mirasın Açılma Yeri, Miras Davalarında Yetkili ve Görevli Mahkeme

1. Genel Olarak

Daha önceki yazımızda; bir kimsenin mirasçılık sıfatını kazanabilmesi mirasın açılmasına bağlı olduğunu ifade etmiştik. Bu yazımızda ise mirasın açılma yerini, miras davalarında hangi mahkemelerin yetkili ve görevli olacağını inceleyeceğiz. Mirasın açılması ile birlikte miras hukuku alanında birçok uyuşmazlık gündeme gelecektir.

Örneğin; özel bir malvarlığı değeri teşkil eden terekenin korunması, vasiyetname veya miras sözleşmesi şeklindeki ölüme bağlı tasarrufların iptali, tenkis, mirasın denkleştirilmesi, mirasın paylaştırılması ve miras sebebiyle istihkak davası gibi uyuşmazlıkların görüleceği mahkemenin doğru tespiti önem teşkil eder. Zira terekeye dahil olan malvarlıkları farklı yerlerde bulunabilir ve böyle bir ihtimalde davaların ayrı ayrı yerlerde takip edilmesi hak kayıplarına neden olabilir.

2. Mirasın Açılma Yeri

Mirasın açılacağı yer ile ilgili olarak 4271 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 576/1. maddesinde;

"Miras, malvarlığının tamamı için mirasbırakanın yerleşim yerinde açılır."

şeklinde düzenleme ihdas edilmiştir. Buna göre miras, mirasbırakanın vefatı ile mirasçılara belli bir yerde geçmemektedir. Mirasbırakanın vefatı ile mirasçılar mirası kendiliğinden kazanmaktadır. Bu nedenle mirasın açılması anında mirasçıların nerede bulunduğu önemli değildir.

Kaldı ki, mirasbırakanın yerleşim yerinin dışında bir yerde vefat etmesi halinde dahi mirasın açılacağı yer yine yerleşim yeri olacaktır. Dolayısıyla miras hukuku ile ilgili uyuşmazlıklarda mirasbırakanın son yerleşim yeri esas alınmaktadır. Yerleşim yerinin belirlenmesinde ise genel hükümler dikkate alınacak olup bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yer yerleşim yeri olacaktır.

Yukarıda ifade ettiğimiz üzere mirasbırakan yerleşim yeri dışında başka bir yerde vefat etmiş olsa dahi miras, mirasbırakanın son yerleşim yerince açılmış olacaktır. Buna karşılık mirasın korunması ile ilgili önlemler bakımından bir istisna getirilmiştir. TMK 589/4. maddesine göre;

"Mirasbırakan, yerleşim yerinden başka bir yerde ölmüş ise, o yerin sulh hâkimi bu ölümü yerleşim yeri sulh hâkimine gecikmeksizin bildirir ve mirasbırakanın ölüm yerinde bulunan mallarının korunması için gerekli önlemleri alarak bununla ilgili dosyayı ve varsa vasiyetnameyi yerleşim yeri sulh hâkimine gönderir."

şeklinde düzenleme getirilmiştir. Bunun sonucunda mirasbırakanın yerleşim yeri dışında bir yerde vefat etmiş olması halinde o yer sulh hakimi gecikmesizin durumu yerleşim yeri sulh hukuk hakimine bildirecek ve mirasbırakanın mallarının korunması için gerekli önlemleri alacaktır.

3. Miras Davalarında Yetkili Mahkeme

Miras hukukuyla ilgili davaların hangi yer mahkemesinde görüleceği TMK 576/2. maddesinde; "Mirasbırakanın tasarruflarının iptali veya tenkisi, mirasın paylaştırılması ve miras sebebiyle istihkak davaları bu yerleşim yeri mahkemesinde görülür."

şeklindeki düzenleme altına alınmıştır. Buna göre aşağıda sayılan davalar mirasbırakanın yerleşim yeri mahkemesinde görülecektir;

• Terekenin korunmasına ilişkin önlemler,

• Ölüme bağlı tasarrufların iptali,

• Ölüme bağlı tasarrufların tenkisi,

• Mirasın paylaştırılması,

• Miras sebebiyle istihkak davası,

Mirasbırakanın yerleşim yerinde görülecek davalar yalnızca bu sayılanlarla sınırlı değildir. Hukuk Muhakemesi Kanunumuz'da (HMK) yer alan özel düzenlemeyle miras ile ilgili olarak davaların nerede görüleceği özel olarak düzenlenmiştir. HMK 11. maddesinde;

(1) Aşağıdaki davalarda, ölen kimsenin son yerleşim yeri mahkemesi kesin yetkilidir:

a) Terekenin paylaşılmasına, yapılan paylaşma sözleşmesinin geçersizliğine, ölüme bağlı tasarrufların iptali ve tenkisine, miras sebebiyle istihkaka ilişkin davalar ile mirasçılar arasında terekenin yönetiminden kaynaklanan davalar.

b) Terekenin kesin paylaşımına kadar mirasçılara karşı açılacak tüm davalar.

şeklinde düzenleme ile bu davalarda mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesinin kesin yetkili olduğu açıkça düzenlenmiştir. Kesin yetkili mahkeme olmasının sonucu olarak yetkisiz mahkemede dava açılması halinde ilgili kişilerin her zaman yetki itirazı ileri sürebileceği gibi hakim de bu hususu resen dikkate alabilir.

Bununla beraber HMK'da kesin yetki kuralına iki istisna getirilmiştir. Kesin yetki kuralının istisnalarından ilki; HMK 11/2. maddesi; "Terekede bulunan bir mal hakkında açılmak istenen istihkak davası, terekenin yazımı ve tespiti zamanında mal nerede bulunuyorsa, orada da açılabilir." şeklindeki düzenleme ikincisi ise HMK 11/3. maddesi; "Mirasçılık belgesinin iptali ve yeni mirasçılık belgesi verilmesine ilişkin davalarda, mirasçıların her birinin oturduğu yer mahkemesi de yetkilidir." şeklindeki düzenlemedir.

4. Miras Davalarında Görevli Mahkeme

Miras hukukuyla ilgili davalarda görevli mahkeme Türk Medeni Kanunu ve Hukuk Muhakameleri Kanununda yer alan düzenlemelere göre belirlenir. Buna göre Sulh Hukuk Mahkemesinde görülecek davalar;

• Terekenin korunmasında ilişkin önlemlerin alınması,

• Terekenin resmen yönetilmesi,

• Vasiyetnamenin açılması,

• Mirasçılık belgesinin verilmesi,

• Mirasın reddi,

• Terekenin resmi defterinin tutulması,

• Terekenin resmi tasfiyesi,

• Miras ortaklığı,

• Mirasın paylaşılması,

• Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi

şeklindeki gibidir. Yukarıda sayılan davalar dışında kalan tüm davalar dava konusunun değerine bakılmaksızın asliye hukuk mahkemesinde görülecektir.

Miras avukatı, miras davası nerede açılır, miras davalarına bakan avukat, istanbul avukat, mirastan nasıl pay alırım, miras hakkımı nasıl korurum,